دائرة المعارف معنویت راستین
Related Articles
وحدت از دیدگاه قرآن
پیشگفتار
«وحدت» به معنای کنار هم جمع شدن دو شیء که قابل تفکیک و جدا شدن باشد نظیر کنار هم قرار گرفتن حبوبات در 
یک ظرف کنار هم قرار گرفتن نخود و لوبیا در یک ظرف، به گونه ای که هیچ فضای خالی ای بین آنها نباشد. حبوباتی که در یک ظرف قرار گرفته اند وحدت مکانی یافته اند، کنار هم جمع شده اند. هیچ فضای خالی (افتراق) بینشان نیست از یک سو؛ و از سوی دیگر، بسیارراحت و آسان از هم باز شناخته می شوند و از یکدیگر جدا می گردند. زیرا نخود و لوبیا از نظر جنس، رنگ، وزن، شکل… با هم متفاوتند اگر چه جزء ماکولات و حبوباتند و در هرم غذایی؛ در یک دسته قرار می گیرند. «اتحاد» به معنای جمع شدن دو شیء به گونه ای که قابل تفکیک و جداسازی نباشند. نظیر آنکه دو لیوان پر از آب خالص را در یک پارچ بریزند. چنان این دو آب خالص که در دو لیوان بودند، در یک پارچ با هم مخلوط می شوند که دیگر نمی توان آنها را از هم جدا کرد. مولکولهای این دو آب با هم عجین شده اند و تبدیل به یک آب (یعنی آب پارچ) شده اند.
مفهوم وحدت
«وحدت» واژه ای عربی است که از کلمه «واحد» گرفته شده است و آن به معنای یکی شدن، همانند شدن است اما در اصطلاح «وحدت» به معنای یکی شدن و جمع شدن دو چیز، به گونه ای که قابل تفکیک و جدا شدن باشند.
ضرورت وحدت
وحدت همواره در تمام جوامع و در تمام اعصار برای انسان یک «ضرورت» بوده است. چه آن زمانی که انسان در زمانهای گذشته از ابزار و امکانات کافی برخوردار نبود، دشمن و رغیبی همچو طبیعت، حوادث طبیعی… داشت. و چه امروز دارای امکانات کافی و وافی است. وحدت در جامعه انسانی و اسلامی یک ضرورت است و وجوب عقلی دارد. تمسک به دلیل عقلی برای استنباط حکم فقهی (وجوب وحدت و یا حرمت تفرقه) از نظر منطقی ترکیب یافته از صغرای و کبرای عقلی که نتیجه منطقی خواهد داد.صغرای این قضیه را قانون «وجوب دفع المضارّ عن النفس عقلاً» تشکیل می دهد و کبرای آن را قاعده ملازمه حکم عقل و شرع دینی «کل ما حکم به العقل، حکم به الشرع» به خود اختصاص می دهد بنابراین برای استدلال به دلیل عقلی و کشف حکم شرعی و وجوب وحدت و یا حرمت تفرقه لازم است. این صغری و این کبری مورد تصدیق قرار گیرد.
وجوب وحدت:
در آیات و روایات، به تصریح و تلویح ضرر و زیان و هلاکت منع شده است و فقهای دین اسلام اعم از شیعه و سنی، ضرر و اضرار و هلاکت را حرام شرعی دانسته اند. مصدر فتوای این علماء غیر از بداهت عقل که بیان شد تائیدات نقل (یعنی قرآن و سنت) است. خداوند در آیه ۱۹۵ سوره بقره که به آیه تهلکه معروف است.
۱
می فرماید: «وَ اَنفِقُوا فیِ سَبِیلِ الله وَ لا تُلقُوا بِاَیدیکُم الِیَ التَّهلُکَهِ وَ اَحسِن اِنَّ اللهَ یُحِبُّ المُحسِنیِنَ»
باء «بایدکم» یا باء تاکید است و یا باء سببیت. که در مجموع پنج احتمال وجود دارد.
احتمالهای سه گانه بای تاکید عبارتند از: ۱ – ایدیکم کنایه از توانایی و قدرت. ۲- ایدیکم کنایه از انفسکم و تهلکه به معنای مطلق فنا و نابودی.۳- ایدیکم کنایه از انفسکم و تهلکه به معنای خصوص موت.
و احتمالهای باء سببیت عبارتند از: ۱-انفسکم مفعول تقدیری و تهلکه به معنای مرگ و موت. ۲- انفسکم مفعول تقدیری و تهلکه به معنای مطلق فنا و نابودی.
در هر پنج مورد احتمال اضرار به نفس برای موضوع بحث ما که (ضرورت و وجوب شرعی وحدت و حرمت تفرقه کافی ) است. مراد از تهلکه، هلاکت نفس است که مفهومی گسترده دارد و نهی آیه شریفه هر آن چه را که سبب سقوط و ضیاع انسان می گردد شامل می شود و مراد از آن فقط موت نیست.
خاستگاه وحدت
دور نمای وحدت که هدف قرآن شریف است در سه بخش است.در حقیقت خاستگاه وحدت در سه حیطه قابل تصور و تحقق است: اول: در حیطه عام و به صورت کلی(وحدت انسانی). دوم: در حیطه خاص که دایره شمولش کمتر است. (وحدت ادیان و پیروان، کتب آسمانی). سوم: در حیطه اخص که دایره شمولش بسته تر از دو حیطه قبلی بوده است و حیطه های قبلی از گسترش بیشتری برخودار بودند. (وحدت اسلامی)
وحدت انسانی
قرآن کریم برای تمام انسانها یک نحوه وحدت و یگانگی قائل است. چراکه تمام انسانها از حیث خلقتشان یکسان و واحد آفریده شده اند خداوند در این باره می فرماید: (خَلَقَکُم مِن نَفسٍ واحِدَهٍ) در این که تمام انسانها از نظر خلقت و وجود جسمی و روحی (فطری) یکسان هستند و هیچ تفاوتی با هم ندارند. از نظر جسمی برای تمام انسانها، حیاتی و مماتی است؛ اپیدمی و بیماری … حاصل می گردد. جسم شان از رگ و پی و خون و سلولها تشکیل شده است. ساختار استخوان و گوشت و اعضاء و جوارح انسانهای عالم اعم از شرق و غرب یکسان است. همه در ساختار انسانی شان متحد الموادند. روحشان نیز همگی روح انسانی هستند. نه آن که در برخی روح حیوانی و روح نباتی… وجود داشته باشد از نظر غریزه یک یکسانند… تنها در برخی از جزئیات که ارتباط مستقیم به آب و هوا و منطقه جغرافیایی دارد با هم فرق می کنند نظیر رنگ بدن شان که رنگ جزو ذاتی انسان نیست بلکه از عوامل عارضی است منطقه زیستی انسان اقتضاء می کند که پوشش، گویش و دیگر امور ظاهر با دیگر مناطق تفاوت داشته باشد.
۲
وحدت ادیان
نوع دیگری از وحدت در قرآن شریف مطرح است و آن وحدت بین ادیان الهی است. آن انسانها و یا پیروان ادیانی که کتب آسمانی دارند؛ قرآن آنها را به یک نوع وحدت دعوت نموده است. این که همه آنها باید زیر لواء کلمه الله جمع شوند و مسائل و مشکلاتشان را حل نمایند.
الله(جل و علا) ذات اقدس الهی که خالق آسمانها و زمین است نقطه مشترک تمام ادیان است. تمام ادیان الهی که معتقد به کلمه الله هستند باید این نقطه مشترک را ملاک وحدت و یا لااقل، نطقه شروع وحدت خود قرار دهند تا زندگی مسالمت آمیز و پر از آرامش داشته باشند.
وحدت اسلامی
وحدت اسلامی که وحدت اخص است و دایره شمولش از همه وحدت ها تنگ تر است تنها شامل مسلمین می گردد. هر آن کسی که اقرار به شهادتین کرده باشد با بیان «اشهد ان لا اله الله و اشهد ان محمداً رسول الله(ص)» مسلمان است. ایمان داشتن به توحید و نبوت، اسلام را به ارمغان می آورد. و حب قلبی و عمل به جوارح ایمان را ریشه دار می سازد. در آیه ۱۰۳ از سوره آل عمران می خوانیم: «وَ اعتَصَمُوا بِحَبلِ اللهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا»
پیامدهای وحدت
وحدت علی الخصوص وحدت اسلامی طبق آیات شریف قرآن «الفت»، «رأفت» اسلامی را به همراه خواهد داشت. چرا که فرمود: «الف بین قلوبکم» بدون تردید «الفت»، «رافت» اسلامی را در پی خواهد داشت.
شیراز- علی اکبر دریا کناری
۱۳۸۷/۵/۲
دستتون درد نکنه