دائرة المعارف معنویت راستین
Related Articles
انواع استعاذه
استعاذه در یک تقسیم بندی به دو قسم تقسیم می‌شود:
استعاذه قولی
استعاذه فعلی
«استعاذه قولی» یا لسانی به این معنا است که سالک در مواردی که شیطان برای نفوذ در اندیشه و نیت… انسان 
راحت‌تر نفوذ میکند و یا اگر نفوذ کند و تأثیر بگذارد خطرات بیشتری متوجه انسان است. باید با بیان «أعوذ بالله من الشیطان الرجیم»[۱] به خداوند پناه ببرد. خداوند می‌فرماید هنگامه قرائت قرآن از شر شیطان رانده شده به خداوند پناه ببرید.
«فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ»[۲]
(چون خواهی تلاوت قرآن کنی اول از شر وسوسه شیطان رانده شده به خدا پناه ببر.)
چراکه سالک در هنگامه‌ای که پر از نور و روشنایی و معنویت است. به خاطر آن که شیطان در این زمان طمع می‌نماید تا در نیت و فهم قاری نفوذ کند و از آیات الهی برداشت‌های ناصحیح داشته باشد که خود این سبب به وجود آمدن افکار و اندیشه‌های انحرافی که موجبات پدید آمدن فرق و مذاهب و نحله‌های انحرافی می‌گردد. تمام مبدعان و مؤسسان فرقه‌های انحرافی در درون دین اسلام، برای توجیه اعتقاد و عمل خود، از آیات قرآن دلیل می‌آورند. برای قتل نفس و مسلمان کشی «نظیر فرقه وهابیت»، برای اعمال شنیع خود… آیات قرآن را می‌خوانند و بر خود حجت می‌دانند و طبق آیات قرآن، عمل غیر اسلامی و غیر انسانی انجام می‌دهند! به همین دلیل است که برای فهم صحیح و صواب قاری از آیات الهی، باید از شر وسوسه‌ها و القائات شیطان به خداوند پناه برد.
«استعاذه عملی» بدان معناست که طبق قول خود که به خدا پناه برده، در عمل هم پناهندگی داشته باشد. در مواردی، قول به تنهایی، کار ساز نیست. سالک باید در حیطه عمل در این وادی قدم بگذارد و خود را از منجلاب عصیان و گناه و تمرد جدا نماید.
شیخنا الاستاذ، حضرت آیت الله جوادی آملی، در تبیین این مسأله می فرمود: اگر در بمباران هوایی، هنگامی که آژیر خطر به صدا در می‌آید، انسان بگوید که؛ «من می‌خواهم به پناهگاه بروم» خودِ این بیان خوب است و سبب انگیزه و قصد و نیت می‌گردد. ـ اما برای نجات انسان از شر بمباران هوایی کافی نیست. ـ هم چنین این بیان، موجب تحریک اراده می‌گردد که در راه حرکت به طرف پناهگاه مجدانه قدم بردارد. اما اگر در عمل، به پناهگاه نرود، ای بسا در بمباران هوایی آسیب ببیند. زیرا آن چیزی که جان پناه و پناهگاه است پناهندگی عملی است نه قول به تنهایی. سالک الی الله باید در مواردی که دستور رسیده، به پناه بردن به خداوند عملاً ـ پس از آن که استعاذه را بر زبان جاری کرد ـ آن را به منصه ظهور برساند تا از گزند شیاطن جن و انس در امان باشد.
در برخی از روایات آمده است، برای پناه بردن کامل به خداوند از شر شیطان، باید به برخی از الفاظ و یا اعمال که دفع شر شیطان، و در امان مانده انسان می‌گردد به کار برد.
«امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: وقتی شیطان یکی از شما را وسوسه کند باید به خدا پناه برید و بگویید: «اَمَنْتُ بِاللهِ وَ بِرَسُولِهِ مُخْلِصَاٌ لَهُ الدّینْ» و نیز آمده است، زمانی که در قلب تو شکی رخنه کند باید بگویی» هُوَ الاوَّلُ و الآخِرُ و الظاهِرُ و الباطِنُ و هُو بِکُلِّ شَیءٍ عَلیمْ»
هم چنین فرمودند در حنا بستن ۱۴ خصلت است. نهم از آنها این که وسوسه شیطان را کم میکند.
و نیز امام صادق(ع) فرمودند: زمانی که انار در معده قرار می‌گیرد تا ۴۰ روز وسوسه شیطان را از بین میبرد.
آب نیسان، آن آب بارانی است که بعد از ۲۱ روز از عید نوروز گذشت تا سی روز بعد از آن می‌گیرند. کسی که دوست دارد شیطان با وسوسه خود او را اذیت نکند، از آب نیسان بیاشامد.
شستن سر با سدر؛ امام صادق(ع) فرمودند: کسی که سر و صورت خود را با برگ سدر بشوید، خداوند متعال شیطان را هفتاد روز از او دور می‌گرداند.
امام صادق (ع) فرمود: بر شما باد به مسواک کردن؛ زیرا آن وسوسه شیطان را از سینه انسان بیرون میکند.
ذکر اهل بیت پیامبر اسلام(ص) برای وسوسه در سینه انسان شفا است از همه مهمتر این است که انسان درود بر پیامبر اسلام(ص) بفرستد.
روزه گرفتن؛ روایت شده که هر کس در هر ماه سه روز، روزه بگیرد آن سه روز مطابق روزه همه دنیا است و وسوسه شیطان را از قلب بیرون میبرد.
و بالاخره وضو گرفتن، در روایت از پیامبر(ص) آمده است: اِنَّ الغَضَبَ مِنَ الشَّیطَانِ، وَ اِنَّ الشَّیطانَ خُلِقَ مِنَ النَّارِ، وَ اِنَّمَا تُطفَأ النَّارُ بِالماءِ، فَاِذَا غَضَبَ اَحَدُکُم فَلیَتَوَضَّأ. خشم از شیطان است شیطان از آتش آفریده شده، آتش را با آب خاموش می‌کنند، هر گاه یکی از شما خشمناک شد با آب سرد وضو بگیرید.»[۳]
بدون تردید، استعاذه، عمل خوبان و صالحان عالم است. خداوند در قرآن شریف می‌فرماید خوبان و صالحان هنگامی که می‌خواهند عمل نیکویی در جهان انجام دهند و یا با برکت شدن زندگی ذریه خود آنها را با پناه داده به خداوند از شر شیطان در امان نگه می‌دارند. هنگامی که مادر مریم؛ آن حضرت را به دنیا آورد به خداوند عرضه داشت:
«إِنِّی سَمَّیْتُها مَرْیَمَ وَ إِنِّی أُعِیذُها بِکَ وَ ذُرِّیَّتَها مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ»[۴]
(همانا من او را مریم نام نهادم و او و فررزندانش را از شر شیطان رجیم در پناه تو آوردم.)
در نتیجه یکی دیگر از راه های مقابله و مبارزه با شیطان در راه خداوند، استعاذه است نه آن که استعاذه، به تعبیر آیت الله دستغیب مَقسم باشد و موارد پنجگانه از شیوه‌های مقابله با شیطان قرار بگیرد.
ادامه مطالب در مورد انواع استعاذه در کتاب «سایه باوران» تألیف دکتر دریاکناری
[۱]I SEEK PROTECTION BY ALLAH FROM SATAN.
[۲] سوره نحل، آیه ۹۸.
[۳] التفسیر المنیر، ج ۴، ص ۸۷، تفسیر روح البیان، ج ۳، ص ۲۹۹، الجامع لاحکام القرآن، ج ۷، ص ۲۸۷، جواهر التفسیر، ص ۸۲۱، المفردات، ص ۴۵۵.
[۴] سوره آل عمران، آیه ۳۶.
